Նշանտուք եւ Հարսանիք
Հին ատեն նշանուիլը տեղի կ՛ունենար ծնողներու կամքով եւ նախասիրութեամբ եւ ոչ թէ տղու եւ աղջկայ փոխադարձ համամտութեամբ:

Նշանուածները իրաւունք չունէին իրարու մօտ գալու, իրարու հետ խօսելու ո՛չ նշանուելէ առաջ եւ ո՛չ ալ նշանուելէ ետք: Հակառակը մեղանչում կը նկատուէր պարկեշտութեան դէմ: «Հարսը ձիուն վրայ իսկ նստի չես գիտեր որու տունը կը մտնէ» կ՛ըսէին: Աշխարհը անակնկալներով լեցուն է. Ինչե՜ր ըսես չեն պատահիր: Այս զգոյշ վերապահութեան դէմ մեղանչողները, դժբախտ պատահարներու պարագային չարաչար կը զղջային. Մանաւանդ աղջիկը, եթէ նոյնիսկ շատ գեղեցիկ ըլլար եւ պարկեշտ՝ կը դատապարտուէր տունը մնալու, տան ծառան դառնալու: Ամուսնութեան դուռը փակուած կ՛ըլլար իր առջեւ:

Նշանտուքէն շաբաթ մը ետք, տղուն կողմը խնամութեան կ՛երթար նշանածին տունը, հետագայ մտերմութեան եւ յարաբերութեան ճամբան բանալու համար: Նուէր կը տանէին անուշեղէններ եւ այլ քաղցրաւենիներով լեցուն Տապուխներ :
Սոյն այցելութենէն յետոյ նշանածը պարտէր փեսացուի տնեցիներուն եւ ազգականներուն ձեռքը համբուրել եւ փեսացուի ծնողքի ներկայութեան բացարձակ լռութիւն պահել: Խնամիներու մեկնումէն ետք, քանի մը օր անց, փոխադարձ այցելութիւն կը տրուէր աղջկայ կողմէն, տապուխները վերադարձնելով նուէրներով լեցուն: Տապուխներուն մէջ պայման էր որ տապկուած հաւը ըլլար: Ատկէ ետք այցելութիւններ կ՛ըլլային երկուստեք՝ անպաշտօն ու յաճախակի կերպով: Նման առիթներու հարսնցուին դրամական նուէրներ կ՛ըլլային, որ կը կոչուէր ՈՒԺԿԻԼ(օժտել):

Աղուհացի հատիկի կիրակին խաշուած շաքարախառն ցորենի, սիսեռի եւ բակլայի խառնուրդ կը տանէին նշանծուին, ինչպէս նաեւ Թթվը Գլուրըկ կոչուած կերակուրը:
Նշանտուքը երկու կողմի ծնողներուն փոխադարձ ճանաչումի միջոց մըն էր եւ ոչ թէ հիմնական եւ վերջնական կարգադրութիւն մը:

Հարսանիքը կ՛ըլլար յաճախ մեծ շուքով: Շաբաթ մը առաջ տղուն կողմը գումաշի կ՛երթար քաղաք, հարսանեկան զգեստներ գնելու:
Կերուխումի եւ յարակից կարգադրութիւններուն կը սկսէին հինգշաբթի:
Այդ օրը անասունները կը մորթուէին եւ հարիսայի ցորենը հանդիսաւոր ձեւով կը լուացուէր եւ սանդերու մէջ կը ծեծուէր երիտասարդ տղոց կողմէ՝ թակերը գործածելու մասնաւոր վարպետութեամբ: Չորս խոշոր թակեր անդադար կ՛ելեւէջէին սանդին մէջ՝ առանց զիրար հարուածելու:
Ուրբաթ, իրիկունը, ընդհանրապէս հինումի կը յատկացուէր: Մեծ բազմութիւն մը կը հաւաքուէր: Երիտասարդներ ու ծերունիներ միասին նստած գուշմաներ կ՛երգէին: Գուշմաները ուրախութեան երգեր էին, թրքերէն բառերով: Խրախճանքը կը սկսէր փեսացուին տունը, ապա կը փոխադրուէր նշանծուին տունը: Երբ նշանծուին հինումը աւարտէր կարգը կու գար փոքրիկներուն:
Հինումի գործողութիւնը տեղի կ՛ունենար հարսնցուին ազգականներուն եւ ընկերուհիներուն ներկայութեան: Ապա ուրախութիւնը կը վերափոխադրուէր փեսացուին տունը եւ կը շարունակուէր մինչեւ լոյս: Խրախճանքի ատեն գիւղին նշանուած տղաքը կը բերուէին եւ պարաններով կը կապուէին տան առջեւի ծառերուն եւ փրկագին կը պահանջուէր անոնց նշանածներուն տուներէն: Փրկագինը կ՛ըլլար օղի կամ հաւ եւ կամ երկուքը միասին: Ստացուածը կը գործածուէր երիտասարդական հասարակաց խնդութեանց սեղաններուն համար:
Հարսանեկան հրաւէրներ կը ղրկուէին ուրբաթ օրուընէ: Հարուստներուն եւ այլ կարեւոր նկատուած մարդոց օժիտ կը ղրկուէր: Օժիտը կ՛ըլլար ընդհանրապէս Գլուխ-շաքար, Թաշկինակ կամ Գլխու շոր:
Հարսանեկան ուրախութիւնները կը սկսէին շաբաթ օրուընէ: Սեղանները լեցուած կ՛ըլլային բազմատեսակ կերակուրներով եւ օղիի շիշերով: Առանց թմբուկ-զուռնայի գրեթէ հարսանիք չէր ըլլար: Թմբկասեղանակներուն կ՛ընկերանային զոյգ մը պարողներ՝ դէմ դիմաց կեցած՝ թաշկինակներ ի ձեռին: Կիներուն մէկ մասը ներսի ծառայութեանց կը մասնակցէր, իսկ միւս մասը դիտողի դերին մէջ կը մնար եւ խրախճանքի ամենէն տաք պահերուն զիլ ձայներով զըղլայթներ կ՛արձակէր :

Հնաւանդ սովորութեամբ հարսնցուն ձիուն վրայ հեծած եկեղեցի կը տարուէր սուրբ պսակի խորհուրդի: Ան հօրենական տունէն բաժնուելու ատեն կու լար, կու լային նաեւ իր մերձաւորները եւ ընկերուհիները: բաժանումի պահուն կ՛երգուէր հետեւեալ երգը.
«Հէյ մայրիներ, մայրիներ,
Հէյ դեռատի մայրիներ,
Երբ արեւը կը ծագի,

Երբ հարսանեկան թափօրը եկեղեցի կ՛ուղղուէր, փողոցներէն մարդիկ հարսին գլխուն կը նետէին դրամներ եւ բուռ-բուռ հատիկներ, որ կը յիշեցնէր Արտաշէս արքայի եւ Սաթենիկի հարսանիքը: Պսակէն յետոյ հարսը տարբեր ճամբայով կը տարուէր փեսային տունը. Հակառակը չարագուշակ կը նկատուէր:
Հարսը երբ տուն հասնէր անմիջապէս չէին իջեցներ ձիէն. փեսային ծնողքին եւ ազգականներուն կողմէ նուէրներ կ՛ըլլային իրեն, որոնք կը կոչուէին զանկըլըք:
Հարսը, երբ ձիէն իջնէր, տան սեմին կը կեցնէին զայն եւ գլխուն վրայ հաց կը կտրէին (խաչաձեւ):Ապա գունդ մը խմոր կու տային ձեռքը որ փակցնէր դրան վրայ: Նաեւ կը յանձնէին իրեն ջրալի կաւէ սափոր մը, որ զարնելով շէնքի քարին կը փշրէր եւ ջուրը կը տարածուէր տունէն ներս եւ դուրս: Ամենավերջը կու տային ձեռքը անուշահամ եւ մեծ նուռ մը որ ուժգնօրէն զարնելով գետին կը պայթեցնէր որուն կարմրուկ հատիկները կը ցրուէին տունէն ներս եւ բակին մէջ: Այս խորհրդաւոր արարողութենէն ետք հարսը կը դիմաւորուէր գըրընպիւլով (հողէ շինուած պզտիկ կրակարանով), որուն վրայ կը ծխային գուվէս եւ ծխնիլաք կոչուած անուշահոտ տերեւները խունկով միասին, չարքերու մուտքը արգիլելու տունէն ներս:
Այսպէս խունկ ու բոյրով, խինդ ու սիրով հարսը կ՛առաջնորդուէր մասնաւոր կահաւորուած սենեակ մը, որ պիտի ըլլար իր տունը, իր բոյնը:
Կարճ միջոց մըն ալ խրախճանքը շարունակելէ յետոյ բազմութիւնը կը ցրուէր փեսային տունէն: